Nhịp nhanh xoang: nguyên nhân và cách điều trị

Nhịp xoang nhanh là tình trạng nút xoang ở tim bị kích thích khiến nhịp đập của tim nhanh hơn so với nhịp xoang ở trạng thái bình thường. Nhịp nhanh xoang là phản ứng sinh lý bình thường ví dụ khi tập thể dục, nhưng có thể là dấu hiệu bệnh lý.

Nhịp xoang nhanh là gì?

Nhịp xoang nhanh được xác định khi nhịp đập sinh lý ở tim lớn hơn 100 lần/phút. Đây là một phản ứng sinh lý với tập luyện và các điều kiện sinh lý khác nhau làm tăng giải phóng catecholamine của hệ thống thần kinh giao cảm hoặc, ít gặp hơn, do tăng hoạt động của hệ thần kinh phó giao cảm.

Nhịp xoang được định nghĩa là nhịp đập sinh lý ở tim, diễn ra một cách tự nhiên và do hoạt động của nút xoang ở thành tâm nhĩ phải tạo nên. Đây là cấu trúc được ví như máy tạo nhịp tự nhiên của cơ thể người vì nó có thể phát tín hiệu điện đến những cơ tim khiến tim có thể thực hiện co hoặc bóp để tạo nên nhịp đập. Đối với người trưởng thành thì nhịp xoang bình thường có tần số là 60 – 100 lần/phút trong trạng thái nghỉ ngơi.

Nhịp xoang bình thường được xác nhận khi có các đặc điểm sau:

• Tần số : 60-100 chu kỳ/phút
• Điện tâm đồ có sóng P đứng trước các phức bộ QRST, chứng tỏ xung động đã đi bình thường từ nút xoang qua nhĩ xuống thất.
• Sóng P đó cách QRS một khoảng PQ không thay đổi và dài bình thường (0,11 – 0,20s).
• Sóng P đó dương ở D1, V5, V6 và âm ở aVL, trừ trường hợp tim sang phải.

Tuy nhiên tần số tim bình thường là kết quả tương tác phức tạp của hệ thống thần kinh giao cảm và phó giao cảm. Tần số tim bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố khác nhau và theo tuổi.

Nhịp xoang bình thường ở trẻ em:

• Trẻ sơ sinh: 110 – 150 chu kỳ/phút.
• 2 tuổi: 85 – 125 chu kỳ/phút.
• 4 tuổi: 75 – 115 chu kỳ/phút.
• 6 tuổi trở lên: 60 – 100 chu kỳ/phút.

Ngoài ra tần số tim còn phụ thuộc vào mức độ tập luyện và các bệnh lý đi kèm.

Nguyên nhân gây nhịp tim nhanh

Nguyên nhân của tình trạng nhịp xoang nhanh là do yếu tố sinh lý, yếu tố kích thích, những bệnh lý tại tim cũng như những bệnh lý ngoài tim khiến cho nút xoang bị kích thích dẫn đến tăng nhịp xoang quá mức bình thường.

Ngoài ra, một số nguyên nhân khác cũng có thể dẫn đến nhịp xoang nhanh đó là hoạt động thể dục thể thao mạnh.

Một số nguyên nhân được ghi nhận bao gồm:

• Sốt
• Giảm thể tích tuần hoàn
• Hạ huyết áp và sốc
• Nhiễm trùng
• Thiếu máu
• Thiếu oxy
• Nhồi máu phổi
• Bệnh lý mạch vành và nhồi máu cơ tim
• Đau
• Lo lắng
• Cường giáp
• Mất ngủ
• U tủy thượng thận
• Suy tim mất bù
• Bệnh phổi mạn tính
• Sử dụng các chất kích thích: nicotine, caffeine, amphetamine, thuốc đối kháng cholinergic
• Dừng đột ngột thuốc chẹn beta giao cảm.

Những biểu hiện lâm sàng

• Hồi hộp: Cảm giác bồi hồi, khó chịu trong lồng ngực
• Đánh trống ngực: cảm giác tim đập thình thịch như đang rung trong lồng ngực, thấy hẫng hụt giống như bước hụt hoặc tim đập quá mạnh cảm giác như muốn nhảy vọt khỏi lồng ngực.
• Khó thở: Cảm giác ngộp thở, không có không khí để thở giống như bị nhốt trong lồng kín, làm bạn không dám hít vào hoặc thở ra mạnh là một trong các triệu chứng nhịp xoang nhanh thường gặp. Một số người miêu tả họ vẫn có thể hít vào bình thường, nhưng gặp khó khăn khi thở ra
• Đau tức ngực: cảm giác nhói, tức vùng tim do giảm lượng máu tới cơ tim. Bạn cần phân biệt với triệu chứng đau thắt ngực như có ai bóp chặt do thiếu máu cơ tim.
• Cảm giác mệt mỏi, yếu ớt: bạn có thể thấy cơ thể mất dần sức sống, tay chân tê mỏi rã rời, chỉ muốn ngồi yên một chỗ, không thể làm bất cứ việc gì. Cơ thể thường có biểu hiện giao thoa ở cảm giác yếu, mệt với ngất xỉu nhưng hoàn toàn không mất ý thức. Đôi khi có thể kèm theo buồn nôn, nôn nao, da xanh xao, bước đi không vững.
• Chóng mặt, lâng lâng: đầu óc quay cuồng, xây xẩm mặt mày do thiếu máu lên não bởi tim hoạt động không hiệu quả. Một số người bệnh nhầm lẫn và cho rằng đây là triệu chứng khi bị rối loạn tiền đình hoặc huyết áp thấp.

Nếu bệnh nhân xuất hiện những triệu chứng kể trên thì sẽ nghi ngờ có một tình trạng nhịp xoang nhanh đang xảy ra trong cơ thể và cần được điều trị kịp thời, đặc biệt là với những bệnh nhân đã mắc một số bệnh mạn tính như bệnh lý tim mạch, cường giáp, COPD, thiếu cơ tim cục bộ, rối loạn thần kinh thực vật… thì càng dễ gặp phải nhiều biến chứng nguy hiểm hơn.

Sự nguy hiểm của bệnh

Nhịp xoang nhanh là rối loạn tim tiềm ẩn nhiều nguy cơ nguy hiểm, cần điều trị sớm để tránh biến chứng. Tình trạng nhịp xoang nhanh kéo dài, không được cải thiện có thể gây ra các biến chứng nguy hiểm sau:

• Huyết khối: Hình thành các cục máu đông trong mạch máu dẫn đến gián đoạn lưu thông máu. Từ đó, gây ra nhiều hệ lụy cho sức khỏe như tăng huyết áp, tai biến mạch máu não, rối loạn chức năng tim mạch…
• Nhồi máu cơ tim: Tắc nghẽn mạch máu khiến tim không nhận được đủ máu, gây nhồi máu cơ tim.
• Suy tim: Khả năng bơm máu của tim thất thường khiến lượng máu không đáp ứng đủ nhu cầu của toàn bộ cơ thể.
• Đột quỵ: Nhịp xoang nhanh có thể gây đột quỵ. Đây là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây tử vong hiện nay.

Điều trị nhịp nhanh xoang

Sử dụng thuốc và các biện pháp can thiệp

Thông thường thì sau khi kiểm tra bệnh tình, các bác sĩ sẽ chỉ định bệnh nhân sử dụng một số dòng thuốc chống loạn nhịp tim như:

• Thuốc chẹn beta: Hỗ trợ giãn mạch máu và ức chế giải phóng các thành phần làm tăng nhịp tim. Những đối tượng được khuyên dùng loại thuốc này là người bị rối loạn cảm xúc, thường xuyên căng thẳng, nhịp tim đập nhanh.
• Thuốc Ivabradine: Nên dùng với những trường hợp không rõ nguyên nhân, cần đảm bảo về liều lượng dùng phù hợp với từng bệnh nhân. Nếu như không dùng đúng liều theo chỉ định của bác sĩ thì bệnh sẽ ngày càng trở nặng hơn.

Sau khi sử dụng thuốc nhưng vẫn không có tiến triển tích cực, các bác sĩ sẽ hướng đến phương pháp đốt điện tim. Thế nhưng, điểm trừ của phương pháp này là không thể tìm ra hết các ổ phát nhịp bất thường. Điều này khiến cho công tác xử lý trở nên phức tạp, tỷ lệ tái phát cơn nhịp xoang nhanh sau đốt khá cao.

Hỗ trợ điều trị

Bên cạnh đó những phương pháp điều trị nhịp xoang nhanh hiệu quả và có thể thực hiện ngay tại nhà đó là thay đổi lối sống của chính bản thân bệnh nhân bằng những cách sau đây:

• Hạn chế sử dụng những thực phẩm có chứa chất kích thích như Caffeine, rượu bia, thuốc lá.
• Duy trì một chế độ dinh dưỡng có chứa những chất tốt cho hệ tim mạch của bệnh nhân như chất xơ (rau xanh, trái cây…), omega 3 (cá, đậu nành, đậu phộng, hạt óc chó, hạt hạnh nhân…), chất điện giải (chuối, cải bó xôi, bí đỏ, trứng, sữa tách béo…). Bệnh nhân cần hạn chế đến mức tối đa những loại thịt có màu đỏ cũng như những thức ăn, thức uống chứa nhiều đường vì sẽ làm tăng khả năng nhịp xoang nhanh.
• Bệnh nhân cần có một chế độ luyện tập thể dục thể thao vừa sức và hợp lý với khả năng của cơ thể, tránh trường hợp tập luyện quá mạnh làm nhịp tim nhanh. Bệnh nhân có thể tập luyện bằng những động tác nhẹ nhàng trước, sau đó tăng dần lên phù hợp với khả năng của bản thân.
• Một cách khác có thể kiểm soát tình trạng nhịp xoang nhanh đó là dùng các loại thảo dược để trị bệnh. Khổ sâm là một trong những loại thuốc thảo dược có tác dụng làm giảm triệu chứng của nhịp xoang nhanh vì trong thành phần có chứa một số hoạt chất như Matrine, Oxymatrine, Kurarinone hay Sophocarpine có tác dụng điều hòa điện giải, ức chế sản xuất những chất kích thích nhịp tim đập nhanh, làm thư giãn những mạch máu trong cơ thể và ức chế sự giải phóng hormone gây ra căng thẳng và lo âu ở bệnh nhân.

Nhịp xoang nhanh tuy không phải là một bệnh lý gây mối nguy hiểm trực tiếp cho con người nhưng nếu không phát hiện sớm thì cũng có thể gây nên những biến chứng nghiêm trọng cho hệ tim mạch cũng như một số hệ cơ quan khác trong cơ thể. Vì vậy, khi có bất cứ dấu hiệu nào của nhịp xoang nhanh thì người bệnh cần đến ngay cơ sở y tế để được thăm khám, chẩn đoán và điều trị nhịp xoang nhanh đúng cách.